माननीय शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्री ज्यू,

यहाँको पत्रकार सम्मेलन सुन्ने अवसर प्राप्त भयो । कतिपय विषयहरू सुन्दा खुशी लाग्यो भने केही विषयमा दु:ख पनि लाग्यो । मुलत: सरूवाको विषयमा जेष्टतालाई आधारमान्ने कुरा राम्रो छ । तर तपाईं पनि सुमनाकै जस्तो पिँधमा पुग्न नसकेको देख्दा जुन जोगी आए पनि कान चिरेकै त हुदै त छैन भन्ने लाग्यो । त्यसैले विषयगत र जुन तह ( सामान्यतया माथिल्लो तह) को शिक्षक हो सोही तहमा पढाउनेका लागि यो कुरा ठिकै छ । विषयगत शिक्षको ठाँउमा सोही विषयको आउनुहुन्छ । माथिल्लो तहमा पनि यो समस्या आउदैन । तर विद्यालयमा अन्य पनि धरातलिय यथार्तताको अवस्था छ जहाँ यो कार्यविधिले विद्यालय धरापमा परिरहेका छन् । यो कुरा उठाउने नै छु ।

साथै सुमना कार्यविधि ल्याउदा भनिएको कुरा के थियो भने तत्कालिन सरूवा पद्दतीमा घुसखोरी भयो त्यसैले यस्तो कार्यविधि ल्याउनपरेको हो । यदि घुस समस्या हो भने त्यसलाई ठिक गर्नु पर्यो । कडा भन्दा कडा कारबाही गर्नुस् । कार्बाहीको संयन्त्र र विधि बनाउनुस् । तर घुसको नाममा सामुदायिक विद्यालय कसरी चलेका छन भन्ने नबुझी सरूवामा समस्या पार्नु समाधान होईन । सरूवा पारदर्शी हुनु पर्छ भन्ने कुरा ठिक हो । तर विद्यालयमा तहगत दरबन्दी पनि नदिने विषय रोजेर पारदर्शी ढङ्गले सरूवा गर्न पनि नपाउने भई रहेमा सबै सामुदायिक विद्यालय त्यसमा पनि मूलत: पछाडि  प्राथमिकबाट निम्न माध्यमिक हुँदै माध्यमिक तह बनेका विद्यालयहरू ठूलो मारमा परेका छन् । आखिर जुन होचो उसकै मुखमा घोँचो हुने त रहेछ ।

तपाईको मन्त्रालय, विभाग र स्थानिय सम्मका शिक्षा प्रसासनले  निम्न माध्यमिक, माध्यमिक (९-१०) र माध्यमिक (११-१२) मा पर्याप्त दरबन्दी नभएका कारणले प्राथमिक तहका दरबन्दी दिएको कुरा यहाँलाई रिपोर्टिङ छ कि छैन ? यदि छैन भने देश भरीबाट डाटा माग्नु हुन अनुरोध गर्दछु । अब एउटा अवस्था हेराैं – प्राथमिक तहको शिक्षकले माथिल्लो तहमा कुनै विषय पढाउनु हुन्छ । एक छिनलाई मानाैं उहाँले गणित विषय पढाई रहनु भएको थियो । उहाँको अनिवार्य अवकास भएर दरबन्दी खाली भयो । अब कार्यविधि अनुसार सरूवा गर्दा माथिल्लो तहको सट्टामा दिएको दरबन्दी भन्न पाईदैन, विषय रोज्न पनि पाईदैन । जेष्ठताका आधारमा आउने शिक्षकले माथिल्लो तहको कुरा छाेडाै ४ र ५ को गणित पढाउन पनि सक्नु हुन्न । पहिले सोही दरबन्दीमा रहेर  पढाउने माथिल्लो तहको गणित विषयको रूटिन खाली छ । विद्यालयमा सो विषय पढाउन अर्को शिक्षक पनि छैन, नयाँ आउनु हुनेले पनि रूटिन बमाेजिमको कक्षाको विषय पढाउन सक्नु हुन्न । यसले सामुदायिक विद्यालहरू धरापमा पर्दै गई रहेकाछन ।

मुलत: प्राथमिक तहको दरबन्दी खाली भएपछि निम्न अवस्था आउने गरेको छ :-

(क) रिक्त दरबन्दीमा सरूवा गर्दा जेष्ठता हेरिने हुनाले सामान्यतया बूढो शिक्षक ल्याउन भन्दा करारमा ४/६ महिना राख्ने र पछि शिक्षक सेवा आयोगले पठाई दिन्छ भनेर करार विज्ञापन गर्ने गरिन्छ । ( अहिले  ९० देखि ९५% विद्यालयले सरूवा नगरी करारमा विज्ञापन गर्छन।) विषयगत र माथिल्ला दरबन्दीमा यहाँ पनि समस्या हुदैन तर प्राथमिक तहमा विषय रोज्न पाईदैन् । अहिले गणित पढेकालाई खोजेर सम्मान गर्ने परिस्थितिमा  उदाहरणमा भनीए बमोजिमको गणित शिक्षक मात्रै होईन विज्ञान वा अंग्रेजी कुनै पनि रोज्न नपाए पछि चाहिएको शिक्षक आउदैन ।

( ख) सरूवा गरेर ल्याएको अवस्थामा पनि विद्यालयमा सरूवा गरेर ल्याएको शिक्षक छ तर शिक्षा कार्यालयले माथिल्लो तहका लागि भनेर थपेको दरबन्दीको शिक्षक सो तहको तोकीएको रूटिमा जान सक्दैन ।

(ग) न सरूवाबाट न करार विज्ञापनबाट विद्यालयलाई आवस्यक शिक्षक नआए पछि अरू उपाय हुन्छ कि भनेर खाली दरबन्दी सकेको समय सम्म होल्डमा राखेर कक्षा खाली राख्ने वा सक्नेले ज्यालादारी शिक्षकबाट धिकिर धिकिर काम चलाउने ।

यो परिस्थपतिलाई राम्रो सँग बुझेर हालको सरूवा कार्यविधिलाई सके खारेज गरि शिक्षा नियमावलीकाे विधिमा अनलाईन निवेदनको ब्यवस्था, पारदर्शिता र अनियमितता रोक्ने र कार्वाही गर्ने ब्यवस्था थपेर कायम गर्ने नसके यहि कार्यविधिलाई संशोधन गरेर विषयगत र तहगत आवस्यकता ( मूलतः प्राथमिक तहको दरबन्दीको सम्बन्धमा ) पूरा हुने गरी अगाडि बढाईदिनु हुन विनम्र अनुरोध गर्दछु ।

रमेश प्रसाद अधिकारी

प्रधानाध्यापक

सहिद स्मृति माध्यमिक विद्यालय

भरतपुर -६, चितवन ।