नेपाल भारत आदिवासी जनजाति मैत्री संघका केन्द्रीय अध्यक्ष श्री बिनोद कुमार गुरूज्यूले संघको आयोजनामा गरियो।
“साझा एकता महान ल्होसार”
कार्यक्रममा आज मिति २०८१/११/१६ गते,
“अबधारणा- कार्यपत्र ”
एक कार्यक्रम;मार्फत सार्वजनिक गर्नुभयो ।

“साझा एकता महान ल्होसार”
साँस्कृतिक महोत्सव
अबधारणा- कार्यपत्र
कार्यक्रम -२०८१

शुरूवातमा ल्होसार ह्रवाङ्गो सभ्यता नेपाली आदिवासी जनजाति राष्ट्रियता वा समुदाय तथा हिमाली क्षेत्रका विभिन्न जातीय समूहहरू (जस्तै, शेर्पा, तामाङ, गुरुङ, मगर ) द्वारा मनाइने नयाँ वर्षको पर्व हो। “ल्हो” को अर्थ “वर्ष” र “सार” को अर्थ “नयाँ” भन्ने हुन्छ, जसको अर्थ “नयाँ वर्ष” भन्ने बुझाउँछ।
ल्होसारका मुख्य प्रकारहरू:
1. सोनाम ल्होसार (Sonam Losar) – तामाङ समुदायको नयाँ वर्ष
माघ महिनाको शुक्ल पक्षमा मनाइन्छ।
2. ग्याल्पो ल्होसार (Gyalpo Losar) – शेर्पा, भोटे, तिब्बती समुदायको नयाँ वर्ष
फागुन महिनामा पर्ने गर्दछ (तिब्बती चन्द्र पात्रोअनुसार)।
3. तोलो ल्होसार (Tolu Losar) – गुरुङ समुदायको नयाँ वर्ष
पुस महिनाको अन्त्यतिर मनाइन्छ।
ल्होसारको महत्व र उत्सव:
घर सफा गर्ने, नयाँ कपडा लगाउने, मन्दिर तथा गुम्बामा पूजा गर्ने, बुद्ध भगवानलाई विशेष पूजा अर्पण गर्ने।
परिवार र समुदायबीच भेटघाट गरी खुशीयाली साटासाट गर्ने।
परम्परागत खाना (सेल रोटी, खाप्से, गुन्द्रुक आदि) खाने।
नृत्य, सांस्कृतिक कार्यक्रम तथा भव्य समारोह आयोजना गरिन्छ।
“साझा एकता महान ल्होसार” को अवधारणा विविध हिमाली समुदायहरू—विशेष गरी तामाङ, शेर्पा, गुरुङ, भोटे, थकाली, लगायतका जातिहरूलाई एकताबद्ध गर्दै, ल्होसारलाई मात्र सांस्कृतिक पर्वका रूपमा नभई साझा पहिचान, सामाजिक एकता, र सामूहिक भविष्यको संकल्प का रूपमा स्थापित गर्ने विचार हो।
मुख्य अवधारणा र उद्देश्यहरू:
1. साझा पहिचान र सहअस्तित्व:
विभिन्न जातीय समूहहरू आ-आफ्नो ल्होसार (सोनाम, ग्याल्पो, तोलो) अलग-अलग मनाउने परम्परा भए पनि, “साझा एकता महान ल्होसार” अवधारणाले यी पर्वहरूलाई सांस्कृतिक विविधताभित्रको ऐक्यबद्धता को रूपमा मनाउन प्रेरित गर्छ।
2. सांस्कृतिक संरक्षण र प्रवर्द्धन:
ल्होसारलाई परम्परागत सीमाभन्दा बाहिर निकालेर आधुनिक सामाजिक चेतना अभिवृद्धि गर्ने।
विशेष गरी युवा पुस्तालाई आफ्नै मौलिक संस्कृतिप्रति गर्व गर्न उत्प्रेरित गर्ने।
3. राजनीतिक र सामाजिक एकता:
हिमाली क्षेत्रका समुदायहरू प्रायः भौगोलिक र राजनीतिक रूपमा विभाजित छन्। “साझा एकता महान ल्होसार” अभियानले तिनलाई सशक्त सांस्कृतिक एकता र राजनीतिक सचेतना को आधारमा संगठित गर्न सक्छ।
यसले तिनीहरूको सामाजिक, आर्थिक, र राजनीतिक हकअधिकारको प्रवर्द्धन गर्न सक्ने आधार तयार गर्न सक्छ।
4. आर्थिक तथा पर्यटन प्रवर्द्धन:
ल्होसार पर्वलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय तहमा प्रवर्द्धन गरी पर्यटन विकासको अवसर बनाउने।
स्थानीय उत्पादन, हस्तकला, खाद्य संस्कृति, र पर्वसँग सम्बन्धित अन्य व्यापारलाई समेट्ने।

5. वैज्ञानिक, आध्यात्मिक र दार्शनिक दृष्टिकोण:
ल्होसार केवल नयाँ वर्ष मात्र नभई प्राकृतिक चक्र, मौसम परिवर्तन, र दार्शनिक-आध्यात्मिक चेतनासँग सम्बन्धित पर्व हो।
बुद्ध धर्मको मूल शिक्षासँग जोडेर ल्होसारलाई मानव सभ्यताको प्रगतिशील चिन्तन र सहअस्तित्वको सूत्र को रूपमा लिन सकिन्छ।
संभावित रणनीतिहरू:
✅ एकीकृत ल्होसार महोत्सव – सबै समुदायहरूको सहभागितामा भव्य सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजना गर्ने।
✅ साझा घोषणापत्र – हिमाली समुदायको एकता, अधिकार, र भविष्यको दिशाबारे सामूहिक प्रतिबद्धता तय गर्ने।
✅ मिडिया र डिजिटल प्रवर्द्धन – सामाजिक सञ्जाल, वृत्तचित्र, र अन्तर्राष्ट्रिय प्रचारद्वारा अभियानलाई विश्वव्यापी बनाउने।
निष्कर्ष:
“साझा एकता महान ल्होसार” केवल ल्होसार पर्वको उत्सव मात्र होइन, यो हिमाली समुदायहरूको सांस्कृतिक पुनर्जागरण, सामाजिक एकता, र राजनीतिक जागरणको अभियान हो। यसले नेपालमा मात्र नभई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा पनि ऐतिहासिक महत्व राख्न सक्छ।
यो “साझा एकता महान ल्होसार” अवधारणालाई तीन महिनासम्म निरन्तर सांस्कृतिक, सामाजिक, र आर्थिक उत्पादनसँग जोडेर मनाउनु पर्ने तर्क निकै शक्तिशाली छ। यसको मुख्य उद्देश्य भनेको नेपालको बहु-सांस्कृतिक विविधतालाई एकीकृत गर्दै आर्थिक उत्पादन वृद्धि गर्ने, पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने, र सामुदायिक अस्तित्वलाई मजबुत पार्ने हो।
किन तीन महिना लामो “साझा एकता महान ल्होसार” आवश्यक छ?
१. सांस्कृतिक पहिचान र अस्तित्वको लागि
✅ नेपाल बहुजातीय र बहुसांस्कृतिक देश हो। तामाङ, शेर्पा, गुरुङ, भोटे, थकाली, लगायतका समुदायहरूका लागि ल्होसार केवल नयाँ वर्ष नभई संस्कृति, धर्म, भाषा, पहिरन, परम्परा, र पहिचानको जीवन्त प्रमाण हो।
✅ तीन महिनासम्म विविध सांस्कृतिक कार्यक्रमहरू आयोजना गर्दा नयाँ पुस्ताले आफ्नो संस्कृतिप्रति गर्व गर्ने वातावरण बन्छ।
✅ साझा पहिचानको लागि ल्होसारलाई राष्ट्रीय पर्वको रूपमा विस्तार गर्नुपर्छ।
२. आर्थिक उत्पादन वृद्धि र आर्थिक लाभको लागि
✅ ल्होसारसँग जोडिएका उत्पादनहरू (जस्तै, हस्तकला, लामा पोशाक, भोटे टोपी, परम्परागत खाना, जडिबुटी, पर्यटन) लाई व्यापक रूपमा प्रवर्द्धन गर्ने।
✅ स्थानीय पर्यटनको प्रवर्द्धन – तीन महिनासम्म हिमाली क्षेत्रमा ल्होसार उत्सव आयोजना गर्दा पर्यटनको चाप बढ्नेछ।
✅ नयाँ रोजगारी सिर्जना – महोत्सव अवधिभर सांस्कृतिक तथा पर्यटन क्षेत्रमा अस्थायी रोजगारीका अवसरहरू खुल्ने।
३. राजनीतिक र सामाजिक एकताको लागि
✅ ल्होसारलाई एउटा सामूहिक आन्दोलनका रूपमा अघि बढाउने।
✅ हिमाली समुदायहरूको राजनीतिक शक्ति निर्माण – साझा पहिचानसँगै अधिकारको माग र समुदायको सशक्तीकरण।
✅ राज्यले विशेष नीति निर्माण गर्नुपर्ने माग – ल्होसारको आधिकारिक मान्यता, आर्थिक सहुलियत, र विकास परियोजनाहरूलाई यस पर्वसँग जोड्ने।
कसरी मनाउने? (कार्ययोजना)
✅ पुष१ – फागुन ३० (तीन महिना) – प्रत्येक महिनामा फरक कार्यक्रम:
1. पुष – “संस्कृति महिना” (नृत्य, परम्परा, पुस्तक प्रदर्शनी, ल्होसार सम्बन्धी बहस)
2. माघ– “पर्यटन र व्यापार महिना” (ल्होसार बजार, अन्तर्राष्ट्रिय प्रवर्द्धन, घरेलु उत्पादन प्रदर्शनी)
3. फागुन – “राजनीतिक जागरण महिना” (हिमाली अधिकार, नीति बहस, साझा घोषणापत्र)
✅ विशेष पर्वहरू
ल्होसार मेलाहरू – देशभरि विभिन्न शहरहरूमा (काठमाडौँ, पोखरा, इलाम, धरान, बागलुङ, सोलुखुम्बु, मुगु)
बौद्ध धर्म र परम्परागत ज्ञानमाथि बहस
साझा अभियान घोषणा – “साझा एकता महान ल्होसार” को ऐतिहासिक संकल्पपत्र जारी
निष्कर्ष
“साझा एकता महान ल्होसार” लाई तीन महिनासम्म निरन्तर मनाउने अवधारणा नेपालको सांस्कृतिक पहिचान, आर्थिक समृद्धि, र राजनीतिक सशक्तीकरणको अभिन्न अभियान हुन सक्छ।
यसलाई राष्ट्रिय स्तरमा प्रभावकारी बनाउन राज्य, समुदाय, व्यवसायिक क्षेत्र, र अन्तर्राष्ट्रिय संगठनहरूसँग सहकार्य आवश्यक छ।
तीन महिनासम्म “साझा एकता महान ल्होसार” वैज्ञानिक तरिकाले मनाउने अवधारणा
ल्होसार केवल सांस्कृतिक पर्व मात्र नभई सामाजिक एकता, आर्थिक उत्पादन, वातावरण संरक्षण, तथा वैज्ञानिक चिन्तनसँग जोडिएको उत्सव हो। पुस, माघ, र फागुन महिनामा क्रमशः संस्कृति, आर्थिक उत्पादन, र सामाजिक-राजनीतिक एकता मा केन्द्रित गर्दै वैज्ञानिक तरिकाले मनाउने अवधारणा निम्न प्रकारले प्रस्ताव गर्न सकिन्छ।
१. वैज्ञानिक आधार: किन तीन महिना लामो ल्होसार आवश्यक छ?
✅ पारिस्थितिक र मौसमी परिवर्तनसँग जोडिएको पर्व:
ल्होसार हिमाली समुदायको नयाँ वर्ष हो, जसले सूर्य चक्र (Solar Cycle) र चन्द्र पात्रो (Lunar Calendar) दुवैलाई समेट्छ।
यस अवधिमा नेपालका उच्च हिमाली क्षेत्रहरू शीत ऋतुबाट वसन्त ऋतुतर्फ प्रवेश गर्छन्, जसले कृषि, पशुपालन, र वातावरणलाई प्रभाव पार्छ।
✅ सामाजिक र मनोवैज्ञानिक प्रभाव:
तीन महिनासम्म निरन्तर सांस्कृतिक गतिविधि हुँदा स्थानीय समुदायमा आत्मविश्वास र पहिचानको चेतना बलियो हुन्छ।
दीर्घकालीन महोत्सवले पर्यटन आकर्षण र आर्थिक चक्रलाई सक्रिय बनाउँछ।
✅ आर्थिक उत्पादनसँग जोडिएको पर्व:
ल्होसारलाई तीन महिनासम्म मनाउँदा स्थानीय व्यवसाय, हस्तकला, कृषि, पर्यटन, जडिबुटी उद्योग, र सांस्कृतिक उद्योगको प्रवर्द्धन गर्न सकिन्छ।
२. तीन महिनाको वैज्ञानिक संरचना (कार्ययोजना)
☀️ पुस: “परम्परागत ज्ञान र सांस्कृतिक संरक्षण महिना”
✅ ल्होसार र बौद्ध सभ्यताको ऐतिहासिक अध्ययन:
ल्होसारको उत्पत्ति, तिब्बती-बौद्ध सभ्यता, मानव समाजमा यसको प्रभावबारे सेमिनार र गोष्ठी।
संस्कृतिविद्, इतिहासकार, तथा वैज्ञानिकहरूसँग छलफल।
✅ धार्मिक एवं आध्यात्मिक अभ्यास:
बौद्ध गुम्बा, मन्दिर, तथा हिमाली क्षेत्रका तीर्थस्थलहरूको पुनर्संरचना।
स्थानीय धार्मिक परम्पराहरूको कागजीकरण (Documentation) र डिजिटल प्रवर्द्धन।
✅ पर्यावरण संरक्षण अभियान:
हिमाली क्षेत्रका वन, पानी स्रोत, तथा जडिबुटी संरक्षणका लागि अभियान।
हिमालयको जलवायु परिवर्तन अध्ययन र नीति बहस।
⛰️ माघ: “अर्थतन्त्र, पर्यटन, र नवाचार महिना”
✅ स्थानीय उत्पादन र व्यापार मेलाहरू:
ल्होसार विशेष बजार (Fair) सञ्चालन, जसमा हस्तकला, स्थानीय उत्पादन (जस्तै: जडिबुटी, ढाका कपडा, पश्मीना, मासु-डेरी उत्पादन, मौलिक खाना, आदि) बिक्री प्रवर्द्धन गरिनेछ।
“ल्होसार ब्रान्डिङ” अभियान – नेपाली उत्पादनलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रवर्द्धन गर्ने।
✅ पर्यटन प्रवर्द्धन:
“ल्होसार पर्यटन ट्रेल” निर्माण – हिमाली क्षेत्रका विभिन्न गन्तव्यहरूलाई ल्होसार महोत्सवसँग जोड्ने।
साँस्कृतिक होमस्टे कार्यक्रम – विदेशी पर्यटकहरूलाई ल्होसार विशेष अनुभव (Local Experience) दिने।
✅ वैज्ञानिक तथा प्रविधि नवाचार:
स्मार्ट डिजिटल प्लेटफर्महरू (जस्तै: ई-मार्केट, ल्होसार मोबाइल एप) मार्फत नेपालको सांस्कृतिक सम्पदा प्रवर्द्धन।
हिमाली जनजीवन सुधार गर्न वैज्ञानिक ऊर्जा (Solar & Wind Energy), जैविक कृषि, तथा आधुनिक पशुपालन प्रविधि सम्बन्धी गोष्ठी।
♻️ फागुन: “सामाजिक-राजनीतिक ऐक्यबद्धता र भविष्यको संकल्प महिना”
✅ हिमाली समुदायको एकता र अधिकार सम्बन्धी घोषणा पत्र (Lhosar Declaration)
“साझा एकता महान ल्होसार” को औपचारिक मैनिफेस्टो जारी गर्ने।
हिमाली क्षेत्रका जनताको संवैधानिक अधिकार, आर्थिक सहुलियत, तथा प्रतिनिधित्वको माग।
✅ साझा सांस्कृतिक महोत्सव
तामाङ, शेर्पा, गुरुङ, थकाली, भोटे, लगायतका समुदायहरूले संयुक्त रूपमा ल्होसार परेड, नृत्य, भजन-कीर्तन, परम्परागत लामा कला प्रस्तुत गर्ने।
नेपाल सरकार तथा अन्तर्राष्ट्रिय संघसंस्थासँग सहकार्य गरी ल्होसारलाई अन्तर्राष्ट्रिय सांस्कृतिक सम्पदा (UNESCO Heritage Festival) को रूपमा प्रवर्द्धन गर्ने।
✅ राजनीतिक तथा विकास बहस:
“ल्होसार र समृद्धि” विषयमा राष्ट्रिय बहस।
हिमाली क्षेत्रका विकास परियोजनाहरू, शिक्षा सुधार, र रोजगारी सिर्जनाबारे नीति निर्माण।
३. ल्होसारलाई वैज्ञानिक रूपमा प्रभावकारी बनाउन अपनाइने उपायहरू:
✅ डेटा आधारित नीति निर्माण:
ल्होसार पर्वले पर्यटन, व्यापार, रोजगारी, र अर्थतन्त्रमा कति प्रभाव पार्छ भन्ने विस्तृत अध्ययन।
सांस्कृतिक-आर्थिक सर्वेक्षण गरी हिमाली समुदायका आवश्यकताहरू पहिचान गर्ने।
✅ डिजिटल युगमा ल्होसार:
“स्मार्ट ल्होसार अभियान” – अनलाइन प्रवर्द्धन, भर्चुअल सांस्कृतिक कार्यक्रम, तथा डिजिटल पर्यटन सेवा।
ब्लकचेन प्रविधिबाट हिमाली उत्पादन प्रमाणीकरण (जस्तै: भोटे मौरीको मह, याक चीज, जडिबुटी)।
✅ नेपाल सरकारको नीति सहकार्य:
ल्होसारलाई “साझा राष्ट्रिय पर्व” को मान्यता दिने।
हिमाली समुदायका लागि विशेष आर्थिक कार्यक्रम (Loan, Subsidy, Business Promotion Plans) लागू गर्ने।
४. निष्कर्ष: “साझा एकता महान ल्होसार” को प्रभाव
✅ सांस्कृतिक अस्तित्व संरक्षण – ल्होसारलाई केवल पर्व नभई नेपालको ऐतिहासिक सम्पदा र पहिचानको प्रतीक बनाउने।
✅ आर्थिक उत्पादन र पर्यटन वृद्धि – व्यापार, कृषि, तथा पर्यटनलाई सम्बद्ध गरी स्थानीय अर्थतन्त्रमा दीर्घकालीन प्रभाव पार्ने।
✅ सामाजिक-राजनीतिक शक्ति निर्माण – हिमाली समुदायको आवाजलाई एकताबद्ध गर्दै सशक्त नेतृत्व निर्माण गर्ने।
“तीन महिनासम्म साझा एकता महान ल्होसार मनाउनु भनेको नेपाललाई सांस्कृतिक, आर्थिक, र राजनीतिक रूपमा बलियो बनाउने दीर्घकालीन रणनीति हो।”
“साझा एकता महान ल्होसार” अवधारणासँग सम्बन्धित रहेर केही जानकारी यो कार्यपत्रमा आम नेपाली आदिवासी जनजातिहरूले यसलाई कार्यान्वयन गर्न सकिने रणनीति, नीति, बारेमा संक्षिप्त तल चर्चा गर्न गएको छु।
1. नीति निर्माण (सरकार, स्थानीय तह, अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता)
2. आर्थिक र व्यापारिक सम्भावना (पर्यटन, स्थानीय उत्पादन, बजेट)
3. सांस्कृतिक कार्यक्रमको मोडेल (तीन महिनाका लागि कार्ययोजना)
4. सामाजिक तथा राजनीतिक रणनीति (हिमाली समुदायको सशक्तीकरण, अधिकारको मुद्दा)
5. वैज्ञानिक पक्ष (जलवायु, कृषि, प्रविधि, वातावरणीय प्रभाव)
१. साझा एकता महान ल्होसारका लागि नीति निर्माण
“साझा एकता महान ल्होसार” लाई राष्ट्रिय पर्वको रूपमा प्रवर्द्धन गर्दै सांस्कृतिक, आर्थिक, सामाजिक, र राजनीतिक क्षेत्रमा दीर्घकालीन नीति निर्माण गर्न आवश्यक छ। यसका लागि निम्न नीति रणनीतिहरू अघि सार्न सकिन्छ:
१.१ नेपाल सरकारको आधिकारिक मान्यता र कानुनी संरचना
✅ राष्ट्रिय चाडको रूपमा घोषणा:
ल्होसार पर्वलाई “साझा राष्ट्रिय सांस्कृतिक पर्व” को रूपमा औपचारिक मान्यता दिन कानुनी पहल आवश्यक छ।
नेपाल सरकारले यसलाई राष्ट्रिय अवकाश दिने, सरकारी बजेट छुट्याउने, र वार्षिक उत्सव आयोजना गर्ने नीति निर्माण गर्नुपर्छ।
✅ संविधान र कानुनी संरक्षण:
नेपाल संविधान अन्तर्गत हिमाली समुदायहरूको सांस्कृतिक अधिकारको संरक्षण गर्दै यस पर्वलाई बहुजातीय, बहुसांस्कृतिक सहअस्तित्वको पर्व को रूपमा विकास गर्ने।
सांस्कृतिक पर्वलाई आर्थिक विकाससँग जोड्न कानुन निर्माण (जस्तै: ल्होसार व्यापार प्रवर्द्धन ऐन, सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षण नीति) आवश्यक छ।
✅ स्थानीय सरकारहरूको संलग्नता:
प्रदेश तथा स्थानीय तहहरूले ल्होसार पर्वका लागि स्थानीय बजेट छुट्याउने नीति अवलम्बन गर्ने।
प्रत्येक प्रदेश र पालिकामा ‘साझा एकता महान ल्होसार महोत्सव समिति’ गठन गरी कार्यक्रमको व्यवस्थापन गर्ने।
१.२ आर्थिक तथा पर्यटन नीति (सांस्कृतिक पर्यटन प्रवर्द्धन)
✅ ल्होसार विशेष पर्यटन नीति निर्माण:
हिमाली क्षेत्रका पर्यटनलाई ल्होसार विशेष पर्वका रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय प्रचार गर्नुपर्छ।
“Lhosar Cultural Tourism Trail” कार्यक्रम लागू गर्ने, जसले नेपालका हिमाली गन्तव्यहरूलाई विश्वभरका पर्यटकका लागि आकर्षण बनाउने।
पर्यटन विभागले “Lhosar Festival Grant” (ल्होसार महोत्सव अनुदान) कार्यक्रम ल्याउने।
✅ स्थानीय उत्पादन र व्यापार प्रवर्द्धन:
हिमाली क्षेत्रका विशेष उत्पादन (जस्तै: जडिबुटी, पश्मीना, भोटे मौरी मह, ऊन, याक उत्पादन) लाई “Lhosar Heritage Products” ब्रान्ड बनाएर अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा लैजाने नीति।
ल्होसार व्यापार मेलालाई सरकारी तथा निजी क्षेत्रको सहकार्यमा “नेपाल हिमालयन ट्रेड फेयर” को रूपमा विकास गर्ने।
नेपाल सरकारले हस्तकला र कृषि उत्पादनमा विशेष अनुदान (Subsidy) तथा सहुलियत ऋण (Soft Loan) दिने व्यवस्था गर्ने।
१.३ सामाजिक एकता तथा हिमाली समुदायको सशक्तीकरण
✅ हिमाली समुदायको प्रतिनिधित्व विस्तार:
ल्होसार पर्वमा सरकारका उच्च पदाधिकारीहरूको उपस्थितिलाई अनिवार्य बनाउने।
संघीय संसदमा हिमाली समुदायको लागि थप प्रतिनिधित्वको माग गर्दै कानुनी पहल।

✅ सांस्कृतिक संस्थाहरूको स्थापना:
“Lhosar Cultural Research Center” स्थापना गरी बौद्ध संस्कृति, हिमाली परम्परा, र पहिचान सम्बन्धी अनुसन्धान प्रवर्द्धन गर्ने।
शिक्षा मन्त्रालयले विद्यालय तथा विश्वविद्यालयमा ल्होसारसम्बन्धी पाठ्यक्रम समावेश गर्ने नीति निर्माण गर्ने।
✅ साझा ल्होसार घोषणापत्र (Lhosar Unity Declaration)
सबै हिमाली समुदाय, धार्मिक संस्था, तथा नागरिक समाज मिलेर “साझा ल्होसार घोषणापत्र” जारी गर्ने।
यस घोषणापत्रले सांस्कृतिक अधिकार, आर्थिक सशक्तीकरण, र राजनीतिक एकताका एजेन्डाहरूलाई अघि बढाउने।
१.४ अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध तथा कूटनीति
✅ ल्होसारलाई अन्तर्राष्ट्रिय सांस्कृतिक सम्पदाको रूपमा दर्ता गर्ने प्रयास
नेपाल सरकारले UNESCO मा “Lhosar: A Himalayan Cultural Heritage” नाममा प्रस्ताव पेश गर्ने।
नेपालका हिमाली समुदायसँग सम्बन्धित राष्ट्रहरू (तिब्बत, भुटान, मंगोलिया, चीन, भारत) सँग साझा सांस्कृतिक महोत्सव गर्ने कूटनीतिक पहल।
✅ सांस्कृतिक तथा व्यापारिक साझेदारी:
“Himalayan Economic and Cultural Alliance” को
२. साझा एकता महान ल्होसारको आर्थिक र व्यापारिक सम्भावना
“साझा एकता महान ल्होसार” केवल सांस्कृतिक पर्व मात्र नभई स्थानीय उत्पादन, पर्यटन, तथा आर्थिक विकास को लागि सुनौलो अवसर हो। तीन महिनासम्म ल्होसार पर्वलाई व्यवस्थित रूपमा मनाउँदा स्थानीय व्यवसाय, पर्यटन, हस्तकला, तथा कृषि उद्योगमा प्रत्यक्ष प्रभाव पार्न सकिन्छ। यसलाई आर्थिक उत्पादनसँग जोड्न निम्न रणनीतिहरू लागू गर्न सकिन्छ:
२.१ पर्यटन उद्योगमा आर्थिक सम्भावना
✅ ल्होसार पर्यटन प्रवर्द्धन कार्यक्रम (Lhosar Tourism Promotion Program)
“Lhosar Heritage Tourism Trail” नामक विशेष सांस्कृतिक पर्यटन मार्ग निर्माण, जसले ल्होसार पर्वसँग सम्बन्धित स्थानहरू (गुम्बा, हिमाली बस्ती, तीर्थस्थल) लाई जोड्ने।
नेपाल पर्यटन बोर्डले ल्होसार महोत्सवलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रवर्द्धन गर्ने बजेट छुट्याउने।
पर्यटकहरूको लागि “Lhosar Homestay Experience” कार्यक्रम संचालन, जसले स्थानीयलाई प्रत्यक्ष आय दिलाउने।
✅ अन्तर्राष्ट्रिय ल्होसार महोत्सव
वार्षिक अन्तर्राष्ट्रिय ल्होसार सांस्कृतिक उत्सव आयोजना गरेर चीन, भुटान, भारत, मंगोलिया, जापान जस्ता राष्ट्रहरूबाट पर्यटक आकर्षित गर्ने।
नेपाल एयरलाइन्स तथा अन्य एयरलाइन्सहरूसँग सहकार्य गरी ल्होसार विशेष छुट प्याकेज (Discounted Travel Packages) उपलब्ध गराउने।
✅ हिमाली क्षेत्रका पर्यटकीय स्थलहरूको प्रवर्द्धन
ल्होसार पर्वलाई “Himalayan Winter Festival” को रूपमा विकास गर्ने।
हिमाली खेलकुद (Ice Skating, Yak Racing, Trekking Events) हरूको आयोजनाले पर्यटन उद्योगलाई आर्थिक रूपमा फाइदा पुर्‍याउने।
२.२ स्थानीय उत्पादन र व्यापार प्रवर्द्धन
✅ “Lhosar Brand” को विकास
हिमाली क्षेत्रका उत्पादनलाई “Lhosar Certified Products” ब्रान्ड बनाएर अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार प्रवर्द्धन।
भोटे मौरी मह, याक चीज, पश्मीना, ढाका कपडा, जडिबुटी, ऊन उत्पादनलाई गुणस्तर प्रमाणीकरण (Certification) गरी उच्च मूल्यमा अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा लैजाने।
✅ ल्होसार व्यापार मेला (Lhosar Trade Fair)
ल्होसार विशेष व्यापार मेला आयोजना गरेर नेपाली हस्तकला, कृषि, तथा पर्यटन क्षेत्रलाई प्रवर्द्धन गर्ने।
विदेशबाट लगानी आकर्षित गर्न “Himalayan Business Summit” सञ्चालन गर्ने।
✅ हिमाली कृषि र जडिबुटी उद्योग प्रवर्द्धन
ल्होसारको अवसरमा “Himalayan Herbal Products Expo” आयोजना गरी नेपालका जडिबुटीलाई अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा लैजाने।
जडिबुटी तथा स्थानीय कृषि उत्पादनको निर्यात नीति सुधार गर्न सरकारसँग पहल।
२.३ रोजगारी सिर्जना र आर्थिक सशक्तीकरण
✅ हिमाली समुदायका लागि रोजगारी प्रवर्द्धन कार्यक्रम (Employment Promotion Program)
पर्यटन, कृषि, तथा हस्तकला उद्योगमा रोजगारी सिर्जना गर्न “Lhosar Employment Scheme” कार्यान्वयन।
हिमाली समुदायका युवाहरूलाई व्यवसायिक तालिम (Entrepreneurship Training) दिई “Lhosar Business Incubation Center” स्थापना।
✅ स्थानीयस्तरमा लघु उद्यम प्रवर्द्धन
महिला तथा युवा उद्यमशीलताको लागि ल्होसार विशेष अनुदान तथा सहुलियत ऋण (Microfinance & Grants) व्यवस्था।
स्थानीय स्तरमा सहकारी तथा उत्पादन केन्द्रहरू स्थापना गरी लघु उद्यम प्रवर्द्धन गर्ने।
✅ नवप्रवर्तन (Innovation) र प्रविधि हस्तान्तरण
डिजिटल मार्केटिङ तथा ई-कमर्स मार्फत हिमाली उत्पादनलाई अनलाइन बजारमा लैजाने।
ब्लकचेन तथा ट्रेसबिलिटी प्रणाली लागू गरी हिमाली उत्पादनहरूको गुणस्तर सुनिश्चित गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धा बढाउने।
२.४ सरकार तथा निजी क्षेत्रको सहकार्य
✅ ल्होसारलाई आर्थिक विकास रणनीति अन्तर्गत समावेश गर्ने
नेपाल सरकार, पर्यटन बोर्ड, तथा व्यापार तथा उद्योग मन्त्रालयले ल्होसारलाई आर्थिक विकास नीतिमा समावेश गर्ने।
सांस्कृतिक उद्योग प्रवर्द्धन ऐन (Cultural Industry Promotion Act) ल्याएर हिमाली समुदायका उत्पादनहरूलाई कानुनी सुरक्षा दिने।
✅ निजी क्षेत्रको लगानी आकर्षित गर्ने
निजी कम्पनी तथा बैंकहरूसँग सहकार्य गरी “Lhosar Business Loan Program” लागू गर्ने।
“Himalayan Investment Forum” आयोजना गरेर निजी क्षेत्रलाई हिमाली व्यापार तथा पर्यटनमा लगानी गर्न प्रेरित गर्ने।
✅ साझेदार मुलुकहरूसँग व्यापार तथा सांस्कृतिक सम्झौता
भारत, जापान, भुटान ,चिन,मंगोलिया जस्ता मुलुकहरूसँग “Lhosar Trade & Cultural Agreement” गरी व्यापार प्रवर्द्धन।
नेपालका हिमाली उत्पादनलाई “Duty-Free Export” सुविधा उपलब्ध गराउने पहल।
निष्कर्ष
✅ ल्होसार केवल सांस्कृतिक पर्व नभई आर्थिक विकासको मुख्य स्रोत बन्न सक्छ।
✅ नेपाल सरकार, निजी क्षेत्र, तथा अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारहरूसँग सहकार्य गरेर ल्होसारलाई व्यापार, पर्यटन, र रोजगारी सिर्जना गर्ने अवसरमा रूपान्तरण गर्न सकिन्छ।
✅ हिमाली समुदायको आर्थिक सशक्तीकरणका लागि “Lhosar Economic Development Plan” लागू गर्न आवश्यक छ।
३. साझा एकता महान ल्होसारको तीन महिनाको सांस्कृतिक कार्यक्रमको मोडेल
“साझा एकता महान ल्होसार” लाई वैज्ञानिक ढंगले तीन महिनासम्म मनाउने मोडेल तयार गर्न सांस्कृतिक, धार्मिक, पर्यटकीय, आर्थिक, र सामाजिक गतिविधिहरूलाई चरणबद्ध रूपमा आयोजना गर्नुपर्छ। यस अवधिमा विविध जातीय समुदाय, प्रदेश, तथा स्थानीय सरकारहरूलाई सहभागी गराउँदै नेपालको मौलिक सांस्कृतिक पहिचानलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रवर्द्धन गर्ने लक्ष्य राख्न सकिन्छ।
३.१ तीन महिनाको सांस्कृतिक कार्ययोजना
🔹 पहिलो महिना: “संरक्षण र तयारी” (पुस महिना)
👉 थिम: “हिमाली संस्कृति र परम्पराको पुनरुत्थान”
✅ सांस्कृतिक अध्ययन तथा संरक्षण कार्यक्रम
ल्होसारसम्बन्धी अनुसन्धान गोष्ठी तथा सेमिनार
विद्यालय तथा विश्वविद्यालयमा ल्होसार विशेष पाठ्यक्रम सुरू
स्थानीय सांस्कृतिक दस्तावेजीकरण (Video & Photo Archiving)
✅ मठ-मन्दिर तथा गुम्बाहरूको पुनर्निर्माण तथा संरक्षण अभियान
गुम्बा संरक्षण कोष (Monastery Conservation Fund) स्थापनाका लागि पहल।
पुरातात्त्विक सम्पदाहरूको मर्मत तथा पुनर्निर्माण अभियान।
✅ ल्होसारपूर्व सरसफाइ तथा समुदाय एकता कार्यक्रम
“Clean Himalayan Initiative” अभियान, जसअन्तर्गत हिमाली बस्तीहरूको सरसफाइ।
गुम्बा तथा तीर्थस्थलहरूमा स्वयंसेवा (Volunteering) कार्यक्रम सञ्चालन।
✅ सांस्कृतिक पर्यटन प्रवर्द्धन
“Lhosar Cultural Walk” आयोजना गरी सांस्कृतिक स्थलहरू भ्रमण गराउने।
“Lhosar Heritage Village” को अवधारणा विकास।
🔹 दोस्रो महिना: “भव्य उत्सव” (माघ महिना)
👉 थिम: “एकता र पहिचानको महान उत्सव”
✅ ल्होसारको औपचारिक उद्घाटन समारोह
राष्ट्रिय ल्होसार उद्घाटन समारोह विभिन्न सांस्कृतिक झाँकी, परम्परागत नृत्य, र भव्य कार्यक्रमसहित।
सर्वोच्च धार्मिक गुरु तथा प्रमुख व्यक्तित्वहरूको आशीर्वचन कार्यक्रम।
राष्ट्रपतिद्वारा विशेष सम्बोधन।
✅ सांस्कृतिक महोत्सव (Lhosar Cultural Festival)
विभिन्न समुदायका सांस्कृतिक समूहहरूले परम्परागत नृत्य प्रदर्शन गर्ने।
नेपालभरका प्रमुख शहरहरूमा ल्होसार परेड तथा झाँकी प्रदर्शन।

✅ “साझा ल्होसार भोज” (Community Feast & Offering)
परम्परागत हिमाली परिकारहरूको प्रदर्शनी तथा सार्वजनिक भोज।
“Himalayan Cuisine Festival” आयोजना।
✅ ल्होसार विशेष व्यापार तथा हस्तकला मेला
नेपालभरका प्रमुख शहरहरूमा “Himalayan Trade Fair” आयोजना।
हस्तकला, कृषि उत्पादन, जडिबुटी, याक उत्पादन, वस्त्र प्रदर्शनी।
✅ धार्मिक अनुष्ठान तथा आध्यात्मिक कार्यक्रम
विभिन्न गुम्बामा ल्होसार विशेष पूजा तथा प्रार्थना कार्यक्रम।
धर्मगुरुहरूको प्रवचन तथा ध्यान शिविर (Meditation Retreats)।
🔹 तेस्रो महिना: “नवजीवन र भविष्यको तयारी” (फागुन महिना)
👉 थिम: “सकारात्मक ऊर्जा, प्रगति र भविष्यको परिकल्पना”
✅ साझा ल्होसार समापन समारोह
तीन महिनासम्मको उत्सवको समापन गर्न राष्ट्रिय सांस्कृतिक सम्मेलन आयोजना।
आगामी वर्षको योजना सार्वजनिक गरिने।
✅ युवा तथा नेतृत्व विकास कार्यक्रम
“Himalayan Youth Leadership Conference” को आयोजना।
ल्होसार पर्वलाई युवासँग जोड्न विभिन्न प्रतियोगिता (गीत, नृत्य, कला, फोटोग्राफी, फिल्म)।
✅ हिमाली कला र साहित्य प्रवर्द्धन
“Lhosar Literature Festival” आयोजना गरी हिमाली भाषामा लेखिएका साहित्य, कविता, नाटकको प्रवर्द्धन।
“Himalayan Art Exhibition” आयोजना गरी परम्परागत चित्रकला तथा मूर्तिकलालाई प्रवर्द्धन।
✅ ल्होसारको व्यापारिक तथा अन्तर्राष्ट्रिय विस्तार
“Lhosar Economic Forum” आयोजना गरी व्यापारिक सम्भावनाहरूबारे छलफल।
अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारहरूसँग सहकार्य गरी “Lhosar Export Plan” लागू गर्ने।
✅ सांस्कृतिक सम्झौताहरू (Cultural Diplomacy)
नेपाल सरकारले चीन, मंगोलिया, भुटान, जापान, भारतजस्ता देशहरूसँग “Lhosar Cultural Exchange Program” को सम्झौता गर्ने।
३.२ कार्यान्वयन रणनीति
✅ १. स्थानीय तह, प्रदेश सरकार, संघीय सरकारको सहकार्य
स्थानीय तथा प्रदेश सरकारले ल्होसार महोत्सवका लागि बजेट छुट्याउने।
संघीय सरकारले राष्ट्रिय नीति निर्माण गर्ने।
✅ २. निजी क्षेत्र तथा नागरिक समाजको सहकार्य
पर्यटन, व्यापार, तथा संस्कृति प्रवर्द्धनका लागि निजी क्षेत्रको सहकार्य।
बौद्ध गुम्बा, हिमाली समाज, तथा स्थानीय समुदायहरूलाई कार्यक्रमको नेतृत्व दिन प्रेरित गर्ने।
✅ ३. अन्तर्राष्ट्रिय संलग्नता
UNESCO, SAARC, ASEAN जस्ता क्षेत्रीय तथा अन्तर्राष्ट्रिय निकायहरूसँग सहकार्य।
अन्तर्राष्ट्रिय मिडियामार्फत प्रचार–प्रसार।
निष्कर्ष
✅ तीन महिनासम्म वैज्ञानिक रूपले चरणबद्ध कार्यक्रमहरू आयोजना गरेमा ल्होसार सांस्कृतिक पर्व मात्र नभई नेपालका लागि आर्थिक, सामाजिक, र पर्यटन प्रवर्द्धनको स्रोत बन्न सक्छ।
✅ स्थानीय समुदायको पहिचानलाई बलियो बनाउन, अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा नेपाललाई सांस्कृतिक गन्तव्य बनाउन, तथा हिमाली संस्कृतिलाई विश्वभर फैलाउन साझा एकता महान ल्होसारको अवधारणा महत्त्वपूर्ण छ।
४. साझा एकता महान ल्होसारको सामाजिक र राजनीतिक रणनीति
“साझा एकता महान ल्होसार” केवल सांस्कृतिक महोत्सव नभई समाजिक र राजनीतिक एकता, सशक्तिकरण, र समृद्धिको वाहक पनि बन्न सक्छ। यसको दिगो प्रभावलाई सुनिश्चित गर्न सामाजिक र राजनीतिक रणनीतिहरू आवश्यक छन्, जसले हिमाली समुदायको अधिकार, समानता, र समृद्धि लाई प्रवर्द्धन गर्ने लक्ष्य राख्नुपर्छ।
४.१ सामाजिक एकता र समावेशी समाजको निर्माण
ल्होसार र समाजको एकता
✅ सांस्कृतिक समानतामा आधारित सामाजिक एकता अभियान
ल्होसार पर्वलाई सांस्कृतिक समानता र राष्ट्रिय एकतासँग जोडेर नेपाली समाजका विभिन्न समुदायलाई एकत्रित गर्ने।
“साझा एकता ल्होसार”को अवधारणालाई समाजका विभिन्न जाति, धर्म, र भाषा समुदायहरूको साझा सांस्कृतिक पर्व को रूपमा प्रस्तुत गर्ने।
✅ हिमाली समुदायको सशक्तिकरण
हिमाली महिलाका लागि विशेष अभियान (Women Empowerment Campaign) को आयोजना।
शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्र मा हिमाली समुदायको पहुँच बढाउने योजनाहरू लागू गर्ने।
“हिमाली युवा सशक्तिकरण योजना” अन्तर्गत युवाहरूलाई तालिम र रोजगारका अवसरहरू प्रदान गर्ने।
✅ सामाजिक विकासका लागि सरकारी योजना र अनुदान
हिमाली क्षेत्रको आधारभूत पूर्वाधार निर्माण (सडक, पानी, स्वास्थ्य सेवा, शिक्षा) को लागि सरकारसँग बजेट र योजना निर्धारण गर्ने।
“Lhosar Community Fund” स्थापना गरेर सांस्कृतिक कार्यक्रम र स्थानीय विकासका लागि अनुदान दिने।
४.२ राजनीतिक र वैधानिक पहल
🔹 ल्होसार र अधिकारको पहिचान
✅ संविधानमा सांस्कृतिक अधिकारको समावेश
ल्होसारलाई राष्ट्रिय पर्वको रूपमा स्थापित गर्दै नेपालको संविधानमा सांस्कृतिक अधिकारको संरक्षण गर्न पहल गर्ने।
विभिन्न हिमाली समुदायको अधिकार संरक्षण र सांस्कृतिक सम्पदा संरक्षण सम्बन्धी कानूनी प्रावधानहरू परिमार्जन गर्ने।
✅ संविधान र राजनीतिक सुधार
हिमाली समुदायको लागि संविधानमा विशेष स्थान र प्रतिनिधित्व सुनिश्चित गर्ने।
स्थानीय निकायमा हिमाली समुदायको राजनीतिक सहभागिता बढाउने।
“साझा ल्होसार प्रतिनिधित्व मञ्च” गठन गरी विभिन्न समुदायका नेता र सरोकारवालासँग साझेदारी गरिने।
✅ साझा एकता ल्होसार र राष्ट्रिय राजनीति
लोकतान्त्रिक र समावेशी राजनीति मा ल्होसारको भूमिका प्रस्तुत गर्दै, यसलाई “राजनीतिक एकताको चिज” को रूपमा प्रस्तुत गर्ने।
हिमाली क्षेत्रका स्वतन्त्र तथा पार्टी-निरपेक्ष उम्मेदवारहरूलाई ल्होसार पर्वका अवसरमा सशक्त बनाउने।
“साझा एकता ल्होसार घोषणापत्र” जारी गरेर विभिन्न राजनीतिक दलहरूको सहयोग र समर्थन प्राप्त गर्ने।–
४.३ ल्होसार र राजनीतिक कूटनीति
🔹 अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिक सन्देश र कूटनीति
✅ सांस्कृतिक कूटनीतिमा ल्होसारको स्थान
ल्होसारलाई नेपालको प्रमुख सांस्कृतिक पहिचान र विश्वस्तरीय कूटनीतिक उपकरण बनाउने।
नेपाल सरकारले ल्होसारलाई “cultural diplomacy” का रूपमा प्रयोग गर्दै हिमाली समुदायसँग सम्बन्धित देशहरूसँग सांस्कृतिक सम्बन्धलाई मजबुत पार्ने।
✅ द्विपक्षीय समझदारी र व्यापारिक कूटनीति
भारत, भुटान, मंगोलिया,चिन, युके, अमेरिका,थाइल्यान्ड, जस्ता हिमाली सांस्कृतिक समूहसँग ल्होसारको साझेदारी कूटनीति गर्न।
नेपालको पर्यटन, व्यापार, र संस्कृतिमा सामूहिक प्रयास गर्न सामूहिक कूटनीतिक पहल गरिने।
🔹 ल्होसार र वैश्विक सामाजिक न्याय
✅ सामाजिक समावेशीता र मानव अधिकारको प्रवर्धन
हिमाली क्षेत्रका मानिसहरूको अधिकार र समानता लाई प्रमुख मुद्दा बनाउँदै, ल्होसारको आयोजनामा सामाजिक न्याय र समावेशी समाजको सन्देश फैलाउने।
सांस्कृतिक विविधता र समानता को आवश्यकता र महत्वका बारेमा वैश्विक मञ्चमा वार्ता र छलफल गरिने।
४.४ ल्होसारको भूमिका र सामाजिक नेतृत्व
✅ सांस्कृतिक नेतृत्व र समाजको सशक्तिकरण
ल्होसारको माध्यमबाट सांस्कृतिक नेतृत्वको सशक्तिकरण गर्दै समाजको समृद्धि र समता सिद्धान्तलाई अघि बढाउने।
सांस्कृतिक संगठनहरू, संघहरू, र स्थानीय सामूहिकतासँग सहकार्य गरेर एकताबद्ध प्रयासहरू गर्ने।
✅ “साझा एकता ल्होसार प्रतिष्ठान” स्थापना
साझा ल्होसारको उद्देश्यलाई अझ दिगो बनाउन स्वतन्त्र संस्था वा प्रतिष्ठान बनाउने, जसले ल्होसारको संगठनात्मक प्रबन्ध र कार्यक्रमहरूको व्यवस्थापन गर्ने।
यस प्रतिष्ठानले राजनीतिक, सामाजिक, र सांस्कृतिक पहलहरूको लागि नेतृत्व दिने र योजनाहरू कार्यान्वयन गर्ने।
निष्कर्ष
✅ साझा एकता महान ल्होसार सामाजिक र राजनीतिक दृष्टिकोणबाट एक ऐतिहासिक अवसर हो।
✅ हिमाली समुदायको अधिकार र समानताको प्रवर्द्धन, एकता र समृद्धि को सन्देश फैलाउन, ल्होसारलाई सांस्कृतिक कूटनीतिक उपकरणको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।
✅ साझा एकता ल्होसारको आयोजनाले नेपाललाई सांस्कृतिक र राजनीतिक दृष्टिले नयाँ दिशा दिन सक्छ।
५. साझा एकता महान ल्होसारको शैक्षिक र अनुसन्धानात्मक पहल
“साझा एकता महान ल्होसार” केवल एक सांस्कृतिक पर्व नभई शैक्षिक र अनुसन्धानात्मक गतिविधिहरूको माध्यम पनि बन्न सक्छ। यसलाई समाजका सबै वर्ग र समुदायहरूलाई ज्ञान र जानकारीको पहुँच बनाउन, इतिहास, सांस्कृतिक पहिचान, र परम्पराका बारेमा गहिरो अध्ययन गर्नको लागि एक प्रमुख अवसरको रूपमा प्रयोग गर्न सकिन्छ। यसका लागि शैक्षिक कार्यक्रम र अनुसन्धान परियोजनाहरू आयोजना गर्न महत्त्वपूर्ण छ।
५.१ ल्होसार र शैक्षिक कार्यक्रमहरू
🔹 ल्होसार र सांस्कृतिक शिक्षा
✅ ल्होसार शिक्षा अभियान
ल्होसारको ऐतिहासिक र सांस्कृतिक महत्व सम्बन्धी पाठ्यक्रमको विकास र विद्यालयमा यसको समावेश।
सांस्कृतिक जागरूकता शिक्षा को रूपमा ल्होसारको प्रचार गर्ने, जसले विद्यार्थिहरूलाई आफ्ना सांस्कृतिक मूल्य र परम्पराका बारेमा शिक्षित गर्छ।
✅ सांस्कृतिक क्याम्प र कार्यशाला
विद्यालय र विश्वविद्यालयहरूमा सांस्कृतिक क्याम्प (Cultural Camps) र कार्यशालाहरू सञ्चालन, जसले विद्यार्थीहरूलाई विभिन्न सांस्कृतिक पक्षहरूको अध्ययन गर्ने अवसर दिन्छ।
“ल्होसार विद्यानाथ शिविर” को आयोजना, जसमा हिमाली क्षेत्रका धर्म, संस्कृति, र कला सन्देशका बारेमा छलफल हुने।
✅ मुलुकभरको “ल्होसार साप्ताहिक” कार्यक्रम
हरेक वर्ष ल्होसारका अवसरमा विद्यालय, कलेज, र विश्वविद्यालयहरूमा विशेष साप्ताहिक (Lhosar Week) आयोजीत गर्ने।
यस साप्ताहिकमा, सांस्कृतिक परिष्कृत रचनात्मकता (Cultural Creativity) र अर्थशास्त्र, समाजशास्त्र, र मानवविज्ञान विषयको प्रवर्द्धन गरिने।
🔹 शैक्षिक संस्थान र ल्होसारको सहकार्य
✅ शैक्षिक सम्मेलन र संगोष्ठी
ल्होसारको सांस्कृतिक र ऐतिहासिक महत्वलाई जनाउँदै, शैक्षिक सम्मेलनहरूको आयोजना जसमा धार्मिक, सांस्कृतिक, र ऐतिहासिक विश्लेषण गर्न वैज्ञानिक दृष्टिकोणबाट व्याख्यानहरू हुने।
सांस्कृतिक र इतिहास सम्बन्धी शोधपत्र (Research Papers) को प्रस्तुति र प्रकाशन गर्न।
✅ ल्होसार र सांस्कृतिक धरोहरको संरक्षण
ल्होसार कलेज क्याम्पस संरक्षण प्रतियोगिता आयोजना, जसले युवा पिढीलाई सांस्कृतिक धरोहर संरक्षण र स्थानीय सम्पदा बचाउने प्रयासमा संलग्न गर्छ।
शैक्षिक संस्थानहरूले सांस्कृतिक धरोहर र ल्होसारको संरक्षण विषयमा समर्पित परियोजनाहरू सञ्चालन गर्ने।
५.२ ल्होसार र अनुसन्धानात्मक पहल
🔹 ल्होसार र सांस्कृतिक अनुसन्धान
✅ ल्होसारको ऐतिहासिक अध्ययन
ल्होसारको इतिहास, उत्पत्ति र विकास सम्बन्धी विशेष अनुसन्धान प्रोजेक्टहरू सञ्चालन, जसले सांस्कृतिक धरोहरको ऐतिहासिक परिप्रेक्ष्यलाई स्पष्ट पार्ने।
ल्होसार र अन्य पर्वहरूको तुलनात्मक अध्ययन गरेर धार्मिक र सांस्कृतिक अन्तरसम्बन्धलाई व्याख्या गर्ने।
✅ सांस्कृतिक संरक्षण र संरक्षण विधि
ल्होसार पर्वको प्रभाव र परिवर्तन विषयमा अध्ययन, जसले यस पर्वको समाजमा परिर्वतनकारी असर र सांस्कृतिक उत्थान बारेमा गहिरो अनुसन्धान गर्न मद्दत गर्ने।
स्थानीय समुदायको योगदान र आधुनिकता र परम्पराको संघर्ष माथि विश्लेषण गर्न।
सामाजिक र मानवशास्त्रीय अनुसन्धान
✅ ल्होसार र सामूहिकता
सामाजिक संरचना र परम्परा सम्बन्धी अध्ययन गरेर, ल्होसारको माध्यमबाट सामूहिक सामाजिक एकता कसरी प्राप्त गर्न सकिन्छ भन्ने अनुसन्धान गर्ने।
ल्होसार पर्व र आर्थिक जीवन बीचको सम्बन्धको अध्ययन गर्दै, पर्वले स्थानीय अर्थतन्त्रमा कस्तो असर पार्छ भन्ने विश्लेषण गर्ने।
✅ मानवविज्ञान अध्ययन
हिमाली जातिहरूको सांस्कृतिक अध्ययन गर्दै, विभिन्न परम्पराहरू र उत्सवहरूको प्रभाव।
“ल्होसार र आधुनिक समाज” विषयमा प्रायोगिक अनुसन्धान, जसले ल्होसारको प्रभावलाई आधुनिक सामाजिक र सांस्कृतिक संरचनामा बुझ्न मद्दत पुर्‍याउँछ।
प्राविधिक र डिजिटलीकरण अनुसन्धान
✅ सांस्कृतिक धरोहरको डिजिटलीकरण
सांस्कृतिक धरोहरको डिजिटल अभिलेख (Digital Archiving) गर्नका लागि प्रौद्योगिकीको प्रयोग।
ब्लकचेन टेक्नोलोजी प्रयोग गरेर ल्होसारसम्बन्धी सामग्रीको सुरक्षित र विश्वसनीय भण्डारण गर्न।
Augmented Reality (AR) र Virtual Reality (VR) मार्फत ल्होसारको अनुभवलाई दृष्टिगत र अनुभवजन्य बनाउने।
५.३ भविष्यमा शैक्षिक परियोजनाहरू र ल्होसारको निरन्तरता
✅ ल्होसारका दीर्घकालिक शैक्षिक प्रभावहरू
ल्होसारको शैक्षिक रणनीतिहरूले विद्यार्थीहरूलाई सांस्कृतिक विविधता र सामाजिक उत्तरदायित्वका बारेमा गहिरो बोध गराउँछ।
स्थानीय कलेजहरूमा ल्होसारको अध्यानात्मक कार्यक्रम सुनिश्चित गरिने, जसले प्रत्येक विद्यार्थीलाई सांस्कृतिक संरक्षण र साझेदारीका बारेमा शिक्षा दिने।
✅ ल्होसारको भविष्यमा समावेशी विकास
भविष्यमा, ल्होसार पर्वलाई शैक्षिक, सांस्कृतिक र सामाजिक विकासका लागि एक महत्वपूर्ण मोडेलका रूपमा प्रयोग गरिने।
यसको लागि, शैक्षिक विधिहरूमा नवीनतम दृष्टिकोण र प्रविधिहरूलाई अपनाइने, जसले पर्वको महत्वलाई अझ बढाउँछ।
निष्कर्ष
✅ साझा एकता महान ल्होसार शैक्षिक र अनुसन्धानात्मक दृष्टिकोणले महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ।
✅ सांस्कृतिक अध्ययन, इतिहास, मानवविज्ञान, र प्रविधि मार्फत यसको दिगो प्रभावलाई सुनिश्चित गर्न, यसलाई शैक्षिक सन्देश र ज्ञानको स्रोतका रूपमा प्रस्तुत गर्न सकिन्छ।
✅ ल्होसार पर्वलाई शैक्षिक संस्थाहरू र अनुसन्धान संस्थासँग जोडेर, नेपाललाई सांस्कृतिक र ऐतिहासिक अध्ययनको केन्द्र बनाइने।

“साझा एकता महान ल्होसार” को साँस्कृतिक महोत्सवलाई नेपालमय बनाउने र अन्तर्राष्ट्रिय मानव समुदायको ध्यान आकर्षित गर्नका लागि एक दृष्टिकोणपूर्ण र व्यवस्थित रणनीति आवश्यक छ। यसले नेपालका सांस्कृतिक धरोहर र विविधतालाई वैश्विक स्तरमा प्रस्तुत गर्ने अवसरको रूपमा कार्य गर्न सक्छ। यसका लागि विभिन्न सांस्कृतिक, राजनीतिक, र कूटनीतिक पहलहरू अघि बढाउनुपर्नेछ।
साझा एकता महान ल्होसारलाई नेपालमय बनाएर अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रचार गर्ने सन्दर्भमा केही रणनीतिहरू:
१. सांस्कृतिक महोत्सवको अन्तर्राष्ट्रियकरण
वैश्विक मञ्चमा ल्होसारको प्रचार
विश्वविद्यालय र सांस्कृतिक मञ्चहरूमा ल्होसार पर्वको प्रचार गर्न र सांस्कृतिक सम्मेलनहरू, समिटहरूमा ल्होसारलाई नेपालको प्रमुख सांस्कृतिक पहिचानको रूपमा प्रस्तुत गर्ने।
कूटनीतिक प्रयासहरूको प्रयोग गर्दै, नेपालका विभिन्न कूटनीतिक मिशनहरूको माध्यमबाट दुनियाभरका कूटनीतिक मञ्चमा ल्होसारको महत्त्वको बारेमा जानकारी फैलाउने।
“साझा एकता ल्होसार ग्लोबल समिट” आयोजना गर्ने, जसमा विश्वका विभिन्न सांस्कृतिक प्रतिनिधिहरूलाई आमन्त्रण गरेर, नेपालका सांस्कृतिक विविधता र परम्पराको बारेमा छलफल गर्न।
🔹 अन्तर्राष्ट्रिय मिडियामा ल्होसारको विशेष कभर
बाह्य मिडिया सञ्जाल (जस्तै BBC, Al Jazeera, CNN) मा नेपालका सांस्कृतिक पर्वहरूको विश्लेषणात्मक कार्यक्रम प्रस्तुत गर्दै ल्होसारको प्रचार गर्ने।
सोशल मिडिया अभियानहरू र सपोर्टिङ सामग्री (जस्तै, वृत्तचित्र, फेसबुक लाइभ, युट्युब च्यानल) निर्माण गरेर ल्होसारको सांस्कृतिक यात्रा र ऐतिहासिक महत्त्वलाई वैश्विक स्तरमा प्रस्तुत गर्ने।
२. सांस्कृतिक पर्यटन र ल्होसारको प्रवर्द्धन
🔹 पर्यटनको एक महत्वपूर्ण अंशको रूपमा ल्होसार
“ल्होसार महोत्सव पर्यटन गाइड” बनाउँदै, ल्होसारको समय अवधि र स्थानहरूमा आउने पर्यटकहरूको लागि विशेष पर्यटन प्याकेजहरू तयार गर्ने।
नेपालका प्रमुख सांस्कृतिक स्थलहरू (पाटन, भक्तपुर, पोखरा, आदि) मा ल्होसारको सांस्कृतिक उत्सवको प्रमुख कार्यक्रमहरू आयोजना गरि पर्यटकहरूको लागि आकर्षण बनाउने।
विभिन्न देशका पर्यटकहरूको सहभागिता सुनिश्चित गर्नका लागि अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन संस्थासँग सहकार्य गर्ने।
ल्होसार र सांस्कृतिक दूत (Cultural Ambassadors)
सांस्कृतिक दूतहरूको स्थापन गरेर, जसले नेपालका प्रमुख सांस्कृतिक मूल्यहरू र ल्होसारको महत्त्वलाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा फैलाउने।
विश्वभरका प्रमुख व्यक्तित्वहरू र सेलिब्रिटीहरूलाई ल्होसारमा आमन्त्रण गर्ने ताकि उनीहरूले नेपालको सांस्कृतिक पहिचानलाई प्रचारित गर्ने।
३. नेपाल र अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धहरूमा ल्होसारको भूमिका
कूटनीतिक र राजनीतिक सम्बद्धता
नेपालका राजनैतिक कूटनीतिक मिशनहरूलाई ल्होसारको प्रचारमा सक्रिय बनाउँदै, नेपालको सांस्कृतिक पहललाई सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कूटनीतिक आन्तरिक र बाह्य नीतिको हिस्सा बनाउन।
नेपालको “सांस्कृतिक कूटनीति” को हिस्सा बनाउने, जसले नेपाललाई सांस्कृतिक दूतावासको रूपमा प्रस्तुत गर्ने।
अन्तर्राष्ट्रिय सन्देश पठाउने ताकि नेपालका सांस्कृतिक पहिचान र एकतालाई कूटनीतिक च्यानलमार्फत प्रचार गर्ने।
🔹 क्षेत्रीय र अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग
नेपाललाई सांस्कृतिक कूटनीतिक सम्बन्धहरूमा बलियो बनाउने र अन्तर्राष्ट्रिय सन्देशहरूको माध्यमबाट ल्होसारलाई नेपालको प्रमुख सांस्कृतिक मेला बनाउने।
“सांस्कृतिक क्षेत्रीय साझेदारी” क्याम्पेनमा ल्होसारलाई आन्दोलन बनाउने जसले सार्वभौम मानव अधिकार र सांस्कृतिक विविधता को प्रचार गर्ने।
४. ल्होसार र नेपालको भविष्यको सांस्कृतिक नेतृत्व
🔹 नेपाललाई सांस्कृतिक नायकको रूपमा प्रस्तुत गर्ने
ल्होसारलाई एक सांस्कृतिक नेतृत्वको प्रतीक बनाएर नेपालको भविष्यको सांस्कृतिक नेतृत्व को आवश्यकता र महत्त्वको सन्देश दिन।
“नेपाल, सांस्कृतिक विविधताको सन्देश” भन्ने अवधारणालाई अपनाउँदै, ल्होसारलाई नेपालको सांस्कृतिक प्रमुख पर्वको रूपमा प्रस्तुत गर्ने।
🔹 “साझा एकता ल्होसार प्रतिष्ठान” को स्थापना
सांस्कृतिक संगठनहरूको अन्तर्राष्ट्रिय मञ्च निर्माण गर्ने जसले ल्होसारको प्रदर्शन र नेपालको सांस्कृतिक पहिचानलाई दुनियाभर फैलाउने।
प्रतिष्ठानको माध्यमबाट ल्होसारको संवर्धन र संरक्षण गर्नका लागि शैक्षिक र सांस्कृतिक परियोजनाहरू सञ्चालन गर्ने।
५. ल्होसार र संसारभरका समुदायको समावेश
🔹 ल्होसारको सार्वभौमिक सन्देश
सांस्कृतिक समावेशीता र मानव अधिकारका पक्षमा ल्होसारको विश्वव्यापी सन्देश फैलाउने।
ल्होसारको आध्यात्मिक र सांस्कृतिक मूल्यलाई सार्वभौमिक एकता र शान्तिको प्रतीकका रूपमा प्रस्तुत गर्ने।
निष्कर्ष
✅ साझा एकता महान ल्होसार को वैश्विक प्रचार र नेपालमय बनाउने कार्यले सांस्कृतिक पर्यटन, कूटनीति, र शिक्षाका माध्यमबाट नेपाललाई सांस्कृतिक, ऐतिहासिक, र सामाजिक नायकको रूपमा स्थापित गर्ने।
✅ यसले अन्तर्राष्ट्रिय मानव समुदायको ध्यान नेपालमा आकर्षित गर्दै सांस्कृतिक एकता र विविधताको बलियो सन्देश दिनेछ।
✅ ल्होसारको महत्त्वलाई वैश्विक मञ्चमा फैलाउन, नेपालको सांस्कृतिक दूतको रूपमा प्रस्तुत गर्न, र नेपालको सांस्कृतिक सामर्थ्यलाई विश्वभर चिनाउने एक रणनीतिक योजना आवश्यक छ।
साझा एकता महान ल्होसारलाई साँस्कृतिक महोत्सवका रूपमा मनाउँदै, नेपाल राष्ट्रको अर्थतन्त्रको मेरूदण्ड बनाउने र राष्ट्रिय पूँजिको निर्माण गर्ने विचार अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण र दूरदर्शी छ। यसलाई पर्यटन र सांस्कृतिक कार्यक्रमहरूको माध्यमबाट अर्थतन्त्रको प्रवर्धन गर्नका लागि रणनीतिक योजना बनाउनु पर्छ। यसका लागि नेपालको सांस्कृतिक धरोहर, पारम्परिक पर्वहरू, र सामाजिक विविधतालाई प्रमुख आकर्षण बिन्दु बनाउन सकिन्छ।
साझा एकता महान ल्होसारलाई अर्थतन्त्रको मेरूदण्ड बनाउने सन्दर्भमा केहि महत्त्वपूर्ण पहलहरू:
१. सांस्कृतिक पर्यटनको प्रवर्द्धन
🔹 ल्होसार महोत्सवको पर्यटन आकर्षणका रूपमा प्रस्तुत गर्नु
नेपालका प्रमुख सांस्कृतिक स्थलहरूमा ल्होसारको विशेष कार्यक्रम र महोत्सवको आयोजना गरेर, पर्यटकहरूको आगमनलाई आकर्षित गर्न सकिन्छ।
पर्यटनको मोडल तयार गर्ने जसमा ल्होसारको सांस्कृतिक गतिविधिहरू, पारम्परिक खेलकुद, संगीत र नृत्यका प्रदर्शनीहरू समावेश हुन्छ।
ल्होसार पर्यटन प्याकेजहरू बनाउने जसले विदेशी र घरेलु पर्यटकहरूलाई नेपालको सांस्कृतिक धरोहर र पर्वहरूको अनुभव गराउने।
ल्होसार र सांस्कृतिक सर्किटको निर्माण
“ल्होसार सांस्कृतिक मार्ग” सृजना गर्ने जसले नेपालका प्रमुख सांस्कृतिक क्षेत्रहरूलाई जोड्ने र पर्यटकहरूलाई ल्होसार पर्वको वास्तविक अनुभव प्रदान गर्ने।
सांस्कृतिक मार्गमा स्थानीय हस्तकला, व्यंजन, र पारंपरिक व्यवसायहरूको समावेश गरेर स्थानिय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउने।
२. ल्होसार र ग्रामीण विकास
🔹 स्थानीय समुदायको सहभागिता र विकास
ल्होसार महोत्सवको आयोजनामा स्थानीय समुदायहरूको सक्रिय सहभागिता सुनिश्चित गरेर, तिनीहरूको आर्थिक सशक्तिकरण गर्ने।
स्थानीय हस्तशिल्प, कृषि उत्पादन, पारम्परिक खाद्य उद्योग र सस्तो मापदण्डमा उत्पादन भएका सामानहरूको विक्री गर्नका लागि महोत्सवलाई एउटा प्रमुख बजारको रूपमा परिणत गर्ने।

कृषि र पर्यटनको समिश्रण गर्दै, कृषकहरूको उत्पादन र पर्यटन सेवालाई जोडेर गाउँमा आर्थिक समृद्धि ल्याउने।
३. ल्होसार महोत्सव र राष्ट्रिय आर्थ‍िक प्रवृद्धि
🔹 ल्होसार र अर्थतन्त्रको प्रवर्धन
ल्होसार पर्वको आर्थिक मापदण्ड तयार गर्ने जसले राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा यसको प्रभावलाई मापन गर्ने।
सांस्कृतिक महोत्सवका अवसरमा व्यापारिक साझेदारी र नयाँ उद्योगहरूको उत्थान गर्ने जसले नेपालको अर्थतन्त्रको विविधीकरणमा मद्दत पुर्‍याउने।
स्थानीय र विदेशी निवेश आकर्षित गर्नका लागि ल्होसार महोत्सवलाई बजारको रूपमा प्रस्तुत गर्ने।
🔹 ल्होसार र विदेशी विनियोजन (Foreign Investment)
नयाँ पर्यटन र सांस्कृतिक उद्योगहरूको विकास गर्न, जसले विदेशी पूँजीलाई आकर्षित गर्ने।
नेपालका सांस्कृतिक र परम्परागत मूल्यलाई अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन क्षेत्रको हिस्सा बनाउन।
संरचनात्मक विकास र पर्यटन सम्बन्धी उद्योगहरूका लागि विदेशी संस्थानहरू र पूँजीपतिहरूसँग सहकार्य गर्ने।
४. ल्होसार र राष्ट्रिय अवसंरचना निर्माण
ल्होसार र यातायात तथा अवसंरचना सुधार
ल्होसार महोत्सवको आयोजनामा यातायात र अवसंरचना को सुधार गर्न, जसले पर्यटकहरूको सहज आवाजाहीको सुनिश्चितता गर्छ।
सांस्कृतिक सर्किटहरूको निर्माण, जसले नेपालका प्रमुख सांस्कृतिक गन्तव्यहरूलाई आपसमा जोडेर, स्थानीय क्षेत्रीय विकसनशीलतामा योगदान पुर्याउँछ।
🔹 पर्यटन र आवासीय उद्योगको प्रवृद्धि
अंतर्राष्ट्रिय स्तरका होटल र रिसोर्टहरूमा ल्होसार पर्वका अवसरमा विशेष प्याकेजहरू प्रस्ताव गर्ने जसले पर्यटकहरूलाई आकर्षित गर्छ।
स्थानीय र कुटुम्ब व्यवसायीहरूलाई होटल र आवास उद्योगमा सहभागिता गराउँदै, सस्तो र गुणस्तरीय आवास उपलब्ध गराउने।
५. ल्होसार र सामाजिक समृद्धि
🔹 समाजका विभिन्न वर्गको आर्थिक समृद्धि
पारम्परिक कृत्य र कला उद्योग लाई प्रवर्द्धन गरेर, यसबाट स्थानीय कलाकारहरूलाई आर्थिक लाभ दिलाउन सकिन्छ।
हस्तशिल्प र स्थानीय कला को विक्रीको अवसर सृजना गरेर, महिलाहरू र दलित समुदायलाई सशक्तिकरण गर्ने।
🔹 ल्होसार र सामाजिक जिम्मेवारी
समाजिक कार्यक्रमहरू, दान र च्यारिटी कार्यहरू, जसले सामाजिक समृद्धि र आर्थिक सहायता को सन्देश दिन्छ।
ल्होसारको अवसरमा शिक्षा, स्वास्थ्य र वातावरणीय परियोजनाहरूलाई प्रवर्द्धन गर्दै, राष्ट्रिय सामाजिक उत्तरदायित्व सुनिश्चित गर्ने।
६. ल्होसार र सांस्कृतिक दूतको रूपमा नेपाल
🔹 ल्होसारलाई वैश्विक संस्कृति बनाउने
नेपालको सांस्कृतिक अंशको रूपमा ल्होसारलाई अन्तर्राष्ट्रिय मंचमा प्रस्तुत गर्न, जसले वैश्विक समुदायसँग साझेदारी गर्ने अवसर प्रदान गर्छ।
सांस्कृतिक दूतहरूको स्थापन गरेर नेपाललाई विश्वभरका विविध समाजसँग जोड्न र सांस्कृतिक कूटनीतिको माध्यमबाट नेपालको स्थान सुनिश्चित गर्न।
निष्कर्ष
✅ साझा एकता महान ल्होसार को सांस्कृतिक महोत्सवले नेपालका सांस्कृतिक पहिचान र आर्थिक समृद्धिलाई वैश्विक स्तरमा प्रस्तुत गर्न मद्दत पुर्याउनेछ।
✅ यसका माध्यमबाट स्थानीय अर्थतन्त्रको सशक्तिकरण, पर्यटन उद्योगको विकास, र समाजको सामाजिक समृद्धिको मार्ग प्रशस्त गर्न सकिन्छ।
✅ ल्होसार महोत्सवलाई नेपालको आर्थिक र सांस्कृतिक भण्डार बनाउनका लागि अंतर्राष्ट्रीय प्रयास, स्थानीय संलग्नता, र नवीनतम रणनीतिहरूको आवश्यकता छ

मिति २०८१/११/१५ गते
अबधारणा- कार्यपत्र लेखक तथा प्रस्तोता
श्री बिनोद कुमार गुरूङ
नेपाल भारत आदिवासी जनजाति मैत्री संघ
बागमती प्रदेश कार्यलय
बिनोद – सुनिता मार्ग, न्यूँसौराह
रनपा-४ ,सेरी, चितवन

धन्यवाद